ارزیابی‌ شاخصﻫای‌ تحمل به‌ خشکی درتشخیص ژنوتیپﻫای چغندرقند تحت شرایط تنش خشکی اوایل فصل رشد

نوع مقاله : کامل علمی - پژوهشی

نویسندگان

1 مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان

2 هیئت علمی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذرچغندرقند

3 دانشکده کشاورزی دانشگاه تبریز

4 دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران

چکیده

این پژوهش به منظور بررسی برخی از شاخص‎های تحمل به خشکی و روابط آنها با عملکرد نهائی شکر سفید در شرایط تنش اوایل فصل رشد و شرایط بدون تنش در تعدادی از ژنوتیپ‎های چغندرقند انجام گردید. برای این منظور آزمایشاتی در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی خراسان واقع درشهرستان مشهد  طی سال‎های 1377‌، 1378 و 1379انجام شد. آزمایشات به صورت اسپلیت پلات و با طرح پایه بلوک کامل تصادفی در چهار تکرار اجرا گردید. در کرت‎های فرعی نه ژنوتیپ به صورت تصادفی قرارگرفتند. در هر سه سال آزمایش شش ژنوتیپ به صورت مشترک بودند. در کرت‎های اصلی سطوح تنش آبی با دو سطح یعنی اعمال تنش آبی در مراحل اولیه رشد، بعد ازمرحله استقرار بوته‎ها (چهار تا هشت برگی) و عدم اعمال تنش آبی در طی دوره رشد به صورت تصادفی قرارگرفتند. شاخص‎های مورد بررسی در این تحقیق عبارت بودند از اختلاف عملکرد در شرایط تنش و بدون تنش و نسبت آنها، شاخص حساسیت به تنش، میانگین حسابی و میانگین هندسی عملکرد  در شرایط  تنش و بدون تنش و شاخص تحمل به تنش. در بین این شاخص‎ها میانگین حسابی و میانگین هندسی عملکرد در شرایط تنش و بدون تنش و شاخص تحمل به تنش بهتر توانستند عملکرد نهائی شکرسفید در شرایط تنش و بدون تنش را پیش‎بینی نمایند. با توجه به برنامه اصلاحی ممکن است شاخص و یا شاخص‎های متفاوت برای گزینش ژنوتیپ‎ها مورد استفاده قرار گیرد. در این پژوهش،  شاخص‎های نسبت عملکرد در شرایط تنش و عدم تنش و همچنین میانگین حسابی عملکرد در شرایط تنش و بدون تنش به طور توام برای شناسایی ژنوتیپ‎های مناسب برای هر شرایط (تنش و بدون تنش) توصیه شد. اگر در برنامه اصلاحی هدف غربال ژنوتیپ‎های با عملکرد بالا در شرایط تنش باشد، علاوه بر نسبت عملکرد در شرایط تنش و عدم تنش بهتر است عملکرد نهایی ژنوتیپ‎ها در شرایط تنش نیز در نظر گرفته شود. در بین شش ژنوتیپ مشترک در سه سال آزمایش، ژنوتیپ‎های 7233.P3 و MSTC2  به عنوان ژنوتیپ‎های متحمل به تنش آبی جهت استفاده در برنامه های اصلاحی شناسایی شدند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Evaluation of drought tolerance indices in determining sugar beet genotypes under early season drought stress conditions

نویسندگان [English]

  • R. Mohammadian 1
  • S.Y. Sadeghian 2
  • M. Moghadam vahed 3
  • H. Rahimian 4
1 Khorasan Agriculture and Natural Source Research Center, Mashhad, Iran
2 Sugar Beet Seed Institute (SBSI), Iran
3 Agricultural Faculty, Tabriz University
4 Agricultural Faculty, Thran University
چکیده [English]

This study was conducted over a three-year period (1998, 1999 and 2000) to evaluate some drought tolerance indices and their relations with sugar yield in some sugar beet genotypes under early season drought and non-drought conditions. The experimental design was a split plot with a randomized complete block. The main plots consisted of two irrigation regimes: non-stress and water stress in early season. Subplots consisted of nine sugar beet genotypes. Six genotypes were common in three years.
The indices that were studied include difference between white sugar yield in stress condition and non-stress condition, ratio of white sugar yield in stress condition to non-stress condition, stress susceptibility index, mathematical and geometric mean of white sugar yield in stress and non-stress conditions and stress tolerance index.
The mathematical and geometric mean of white sugar yield in stress and non-stress conditions predicted white sugar yield in stress and non-stress conditions better than other indices. The results showed that applying the ratio of white sugar yield in stress to non-stress conditions and mathematical mean white sugar yield simultaneously in stress and non-stress conditions were useful for determining suitable genotype in each condition (stress and non-stress). Also when we emphasis for finding suitable genotypes in drought stress, the ratio of white sugar yield in stress condition to non-stress and white sugar yield of genotypes in stress condition must be used together. Among six common genotypes, MSTC2 and 7233.P3 were introduced as drought tolerance sources in breeding program.

کلیدواژه‌ها [English]

  • drought
  • drought tolerance
  • Evaluation
  • Index
  • sugar beet