مروری بر تحقیقات تقویم زراعی چغندرقند در ایران

نوع مقاله : گزارش کوتاه

نویسندگان

1 مربی پژوهش موسسه تحقیقات چغندرقند

2 استادیار مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.

چکیده

تاریخ کاشت و برداشت از مهم‌ترین متغیرهای تولید هستند که به انتخاب تاریخ کاشت به علت استقرار مناسب بوته و به تاریخ برداشت از نظر مناسب‌ترین زمان رسیدگی کمی و کیفی محصول باید توجه نمود. در کشاورزی پیشرفته زارعین به دنبال روش‌های زراعی هستند که به‌توانند در حداقل درجه حرارت ممکن (صفر فیزیولوژیکی) بذور را کاشته و سبز نمایند. زمان کاشت، توسعه کمی سایه‌انداز گیاه (تعداد، اندازه و سن برگ‌ها) را در ارتباط با تشعشع دریافت شده از تشعشع کل در طول فصل رشد تحت تأثیر قرار می‌دهد. چغندرقند گیاهی است که اگر در اولین فرصت ممکن کشت گردد می‌تواند زودتر به سطح برگ مطلوب رسیده و از تشعشع خورشیدی استفاده مؤثر کرده  و در نهایت افزایش عملکرد به همراه داشته باشد (حسین پور 1385). در نظام کشت بهاره، سرما به عنوان عامل محدودکننده جوانه‌زنی و استقرار گیاه بوده و خطر ساقه‌رفتن و مرطوب‌بودن بیش‌از حد خاک هنگام کشت، از موانع کاشت‌زود و در نتیجه عدم استفاده حداکثر از تشعشع خورشیدی هستند. عموماً در اکثر مناطق، کشت زودهنگام باعث کاهش عیارقند می‌شود. از طرفی تأخیر در کاشت بعداز اوایل اردیبهشت خطر خشک‌شدن خاک به هنگام عملیات خاک‌ورزی، ایجاد کلوخه، سله و کاهش جوانه‌زنی بذر را به دنبال دارد، بنابراین دقت در انتخاب تاریخ کاشت بسیار ضروری است. نتایج به‌دست آمده از  تحقیقات تاریخ کاشت در کشت بهاره چغندرقند در مناطق مختلف نشان داده است که کاشت در اولین فرصت پس‌از سپری‌شدن سرمای زمستانی هنگامی‌که میانگین درجه حرارت خاک سه تا پنج درجه سانتی‌گراد باشد اقدام بهینه است. گرچه در این حالت احتمال آسیب‌پذیری در مقابل سرمای دیررس بهاره نیز وجود دارد ولی این مساله در مقابل مزایای بسیار زیاد کشت زود هنگام قابل چشم پوشی است. با کشت‌زود هنگام به دلیل استفاده از رطوبت ذخیره شده در خاک و وجود بارندگی‌های اول فصل، در اکثر مواقع آبیاری‌های موردنیاز برای سبزشدن بذر حذف می‌گردد. هر چند در صورت عدم وقوع بارندگی، آبیاری مزرعه جهت استقرار مناسب بوته در اولین فرصت ممکن توصیه می‌شود. از طرفی زود کاشتن باعث افزایش عملکرد شکر سفید در اکثر آزمایشات بوده است (طالقانی 1387) (جدول 2). در کشت زودهنگام خسارت آفات نیز کاهش می‌یابد (جدول 1)، زیرا بوته‌ها در هنگام حمله آفات در مرحله‌ای از رشد قرار دارند که به دلیل رشد کمی، امکان از بین رفتن آن‌ها در اثر حمله اولیه آفت در حداقل ممکن است (اشرف منصوری 1383). کشت زودهنگام باعث کاهش خسارت برخی بیماری‌ها (کرلی‌تاپ (اشرف منصوری 1384)و ریزومانیا (اشرف‌منصوری 1385)) شده است. در برخی موارد باوجود این که خسارت بیماری کرلی‌تاپ در کشت زودهنگام بیشترین مقدار بود اما عملکرد شکر نیز در کشت‌زود حداکثر بوده است (جلالی 1383) (جدول 1). به‌طور کلی بازه زمانی از اواسط اسفند تا اوایل اردیبهشت به عنوان بهترین تاریخ کاشت از نظر عملکردریشـه و شکـر بـرای مناطق مختلف کشور معرفی شده است. چغندرقند حدود 210-180 روز بعداز کاشت در اکثر مناطق ایران برداشت می‌شود. به‌طور کلی بهترین تاریخ برداشت ازنظر عملکردشکر سفید، براساس تحقیقات انجام شده در کشور (جدول 2) طی آبان ماه می‌باشد.
در مناطق گرم کشور (کشت پاییزه) بهترین تاریخ کاشت جهت بیشینه‌کردن عملکردریشه، کشت اواخر شهریور تا اواخر مهر است. تأخیر در کاشت چغندرقند پاییزه گرچه اثر مطلوبی بر کاهش میزان ساقه‌روی دارد ولی کاهش عملکردشکر را نیز در پی دارد. بهترین تاریخ برداشت در خوزستان به اواخر اردیبهشت و اواسط خرداد ماه مربوط بوده که افزایش عملکرد کمی و کیفی را به همراه خواهد داشت. بنابراین در خوزستان می توان با استفاده‌از ارقام مقاوم به پدیده ساقه روی به کشت در مهر ماه و برداشت در خرداد ماه اقدام نمود.

عنوان مقاله [English]

Review of agronomical calendar research on sugar beet in Iran

نویسندگان [English]

  • S. Khayamim 1
  • D. Taleghani 2
1 Instructor of Sugar Beet Seed Institute (SBSI)
2 Assistant Professor of Sugar Beet Seed Institute (SBSI) - Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran.
چکیده [English]

Sowing and harvesting date are the most important agronomic factors that we should pay attention to proper date selection for sowing date in order to achieve good crop establishment and to harvest date in order to achieve the best time for crop quantities and qualities ripening. Farmers intend to germinate sugar beet seed at minimum environmental temperature. Sowing date affects crop canopy development (leaf number, size and age) in relation to absorbed radiation during growing season. Sugar beet can get optimum leaf area and use solar radiation effectively and will have more yields if it is planted as soon as possible. Cold condition in spring sowing may limit germination and establishment and cause bolting. Wet soil in this sowing may prevent on time sowing and crop couldn’t use solar radiation properly in this way. Early sowing may also decrease sugar content in most regions. On the other hand, delayed sowing till May will decrease germination because of soil dehydration and crusting during seedbed preparation. So, attention to selection of proper sowing date is necessary. Results of spring sugar beet sowing experiments show that we can sow at first possible time after hard winter coldness when soil mean temperature is about 3-5  °C. Freezing damage risk will decrease in this case and also irrigation isn’t necessary because of soil moisture and first season rains but we should irrigate land for better crop establishment at the first possible time if raining doesn’t happen. Early sowing will also increase white sugar yield in most experiments and insect damages will decrease because crop is at a growth stage which is not affected by initial insect attack. Some diseases such as Curly top and Rhizomania will decrease in early sowing. Some researches showed maximum Curly top damage in early season, while white sugar yield was high. The best sowing time is between March and last April in different areas in order to achieve the highest root and white sugar yields. Sugar beet can be harvested 180-210 days after sowing in most areas ofIran. The best harvest time based on research is between last October and first November for maximum white sugar yield.
 The best sowing date is between September and first October for warm and autumn sowing areas in the country. In spite of bolting decrease in delayed sowing, white sugar yield decreases significantly. The best harvesting time is between May and first June in which root yield and sugar content are high but bolted varieties increase also. So, we can use bolting resistant varieties and sow them in October and harvest them at June in Khuzestan.