تحلیلی بر وضعیت زراعت و تولید چغندرقند کشور طی چند سال اخیر

نوع مقاله : گزارش کوتاه

نویسنده

استادیار مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران.

چکیده

بالاترین رکورد تولید چغندرقند از بدو تأسیس صنعت قند (113 سال قبل) و توسعه کشت چغندرقند در ایران، در سال 1385 اتفاق افتاد.  آمار بهره‏برداری سال 1385 نشان داد که مقدار 6.603.383 تن چغندرقند با عیار متوسط 84/16 درصد توسط 32 واحد کارخانه‏قند در مدت حدود پنج ماه خریداری و مصرف گردید.  از نظر تناسب چغندرقند خریداری شده با ظرفیت مصرف آن تا نیمه آبان ماه 1385 روند تحویل و مصرف تقریباً مشابه و متناسب بود ولی در آذر ماه به علت افزایش بیش‏از حد تحویل چغندرقند توسط کشاورزان به دلیل نگرانی از خطرات یخ زدگی و دیگر عوامل بازدارنده برداشت و هم‏چنین پایین بودن ظرفیت مصرف روزانه کارخانه‏ها، ذخیره چغندرقند در سیلوی کارخانه‏های قند کشور در دهه دوم آذرماه به حدود 5/1 میلیون تن رسید.  چغندرقند خریداری در سال 1385 نسبت به سال 1384 (4.896.835 تن) حدود 35 درصد افزایش داشته و میانگین عیار کل کشور نسبت به سال 1384 حدود نیم واحد کاهش نشان داد. در بین استان‏های عمده تولیدکننده چغندرقند، بیشترین عیار طی دوره بهره برداری مربوط به استان فارس بود. تغییرات درجه خلوص شربت‏خام چغندرقند مصرفی طی دوره بهره برداری 1385 روند نزولی داشت. ضمناً با توجه به ظرفیت‏های عملی محدود مصرف چغندرقند در برخی کارخانه‏های قند کشور و هم‏چنین عدم رعایت حریم مناطق چغندرکاری حتی در کارخانه‏های همجوار، طی بهره‏برداری سال 85، مقدار 1.118.500 تن چغندرقند به طور متوسط در مسافت 422 کیلومتر از مناطق چغندرکاری خارج استان به کارخانه‏های قند استان‏های دیگر جابجا گردید. بار ترافیکی ایجاد شده برای جابجایی این مقدار چغندرقند حدود 100هزار کامیون با ظرفیت ده تن بود که هر کدام حدود 400 کیلومتر مسافت را پیموده و جمعاً حدود 17 میلیون لیتر گازوئیل مصرف گردید. بنابراین طور کلی لازم است در سطح ملی و استانی و با هماهنگی بین بخش تولیدات کشاورزی و صنعت قند، برنامه‏ریزی صحیح و منطقی در خصوص کاشت، برداشت، جابجایی و تحویل چغندرقند کشور صورت گیرد تا ضایعات چغندرقند به حداقل ممکن رسیده و بار ترافیکی و به نفع آن مصرف انرژی کاهش یابد.
زراعت چغندرقند در سال 1386 نسبت به سال 1385 کاهش چشمگیری داشت.  تعداد پیمانکارانی که با کارخانهﻫای قند کشور قرارداد کشت چغندرقند منعقد نمودند از 86.948 نفر در سال 1385 به 64.109 نفر در سال 1386 رسیده و معادل 24 درصد کاهش یافت. و در نتیجه سطح قرارداد کشت چغندرقند از213.226 هکتار در سال 1385 به 150.663 هکتار و سطح کشت انجام شده از 179.209 هکتار در سال 1385 به 139.954 هکتار در سال 1386، رسیده که به ترتیب معادل 29 و 32 درصد کاهش نشان می‏دهد. سطح زیرکشت بذر منوژرم در سال 1385 به رکورد حدود 130 هزار هکتار ( معادل 72 درصد کل سطح کشت چغندرقند) رسیده بود که نشان‏دهنده بومی شدن فناوری کاشت مکانیزه زراعت چغندرقند است. در سال 1386 با این که سطح زیر کشت بذر منوژرم به 103.478 هکتار کاهش یافت ولی نسبت آن از کل سطح زیرکشت چغندرقند حدود 74 درصد بود.  
برداشت و تحویل چغندرقند در دوره بهره‏برداری سال 1386 با دو هفته تأثیر نسبت به سال 1385 از اوایل تا اواخر مهر ماه در کارخانه‏های قند آغاز شد. آخرین آمار تحویل چغندرقند به کارخانه‏های قند تا پایان سال 1386 معادل 4.245.161 تن بود.  البته در مقایسه با سال 1385 (6.603.383 تن) حدود 4/2 میلیون تن معادل 36 درصد کاهش تولید داشت. متوسط عیار چغندرقند تحویلی به کارخانه‏های قند کشور در سال 1386 معادل 35/18 درصد بوده که بالاترین رکورد عیار در کشور می‏باشد که در مقایسه با سال قبل (عیار 84/16درصد) معادل 51/1 واحد افزایش نشان داد.  افزایش عیار چغندرقند کشور در سال 86 احتمالاً به دلیل خنک بودن هوا در تابستان و تأثیر آن بر کاهش شدت بروز بیماری رایزومانیا در اغلب مناطق چغندرکاری و هم‏چنین تأخیر در شروع بارندگی طی فصل برداشت چغندرقند در پاییز و تا حدودی کاهش درصد رطوبت موجود در ریشه‏های چغندرقند بود. شاهد این ادعا، افزایش بیشتر عیار چغندرقند تحویلی نسبت به افزایش ناچیز درجه خلوص شربت خام چغندرقند در بهره برداری سال 86 است.
طبق برآورد انجام شده شکر تولیدی از چغندرقند و نیشکر در سال 1386 و واردات حدود 600-500 هزار تن نیاز کشور را مرتفع می نمود. متأسفانه در چنین وضعیتی با حذف تعرفه واردات شکر، حدود 5/2 میلیون تن شکر در سال 1385 و یک میلیون تن شکر در سال 1386 خریداری و وارد کشور شد. تبعات ناشی‏از این حجم گسترده واردات علاوه‏بر ایجاد انباشت محصول در انبارهای کارخانههای قند و تأثیر منفی روی بازار داخلی شکر، کاهش رغبت کارخانههای قند برای خرید محصول چغندرقند بود که در پی آن، سطح زیرکشت و تولید چغندرقند به شدت کاهش یافت.  همزمان عدم پرداخت به موقع بهای چغندرقند تحویلی زارعین در سال 1386 و رسوب مقدار قابل توجهی شکر در انبار کارخانههای قند، عدم استقبال کارخانههای قند از عقد پیمان با زارعین و کارخانه‏ها زمینه ساز تغییر در الگوی کاشت مناطق چغندرکاری کشور گردید که به احتمال قوی در سال 1387 نیز تولید محصول چغندرقند تحت‏الشعاع قرار خواهد گرفت و پیشنهاد می‏شود وجود یک تشکیلات منسجم با برنامه مدون و اختیارات و توان جامع در خصوص ساماندهی، صحیح سه مقوله: تولید ماده اولیه (چغندرقند و نیشکر) با کیفیت مطلوب، افزایش راندمان استحصال شکر از چغندرقند و نیشکر با کاهش قیمت تمام شده و در نهایت تنظیم بازار، از طریق واردات و صادرات صحیح و هوشمندانه می‏تواند نقش مهمی در تداوم فعالیت صنعت دیرپا و اشتغال‏زای قند و شکر در کشور ایفا کند.

عنوان مقاله [English]

A review on growth and production of sugar beet crops in Iran during the recent years

نویسنده [English]

  • M. Abdollahian – Noghabi
Assistant Professor of Sugar Beet Seed Institute (SBSI) - Agricultural Research Education and Extension Organization (AREEO), Karaj, Iran
چکیده [English]

In 2006 the sugar beet crop production inIranwas largest ever.  In this year, 6,603,383 t with average sugar content of 16.84% delivered to the 32 sugar factories during five months of the campaign. From begining of the campaign until early–November there was balance between the amount of sugar beet delivered and that of processed by the sugar factories.  However, delivered beet to the factories exceeded than that processed by the factories during late–November and early–December, mostly due to risk of being frozen. Therefore, storage beets in the factories were 1,500,000 t for ten days in early–December.  The amount of delivered beet in 2006 was 35% larger than that in 2005 (4,896,835 t), but the average sugar content was 1.5% less.  The highest sugar content was recorded in theFarsprovince.  During the campaign of 2006, beet juice purity showed reduction pattern.  In addition, due to limitation in the capacity of some sugar factories, amount of 1,118,500 t sugar beets were transported on average 422 km from one province to another.  For this transportation, about 100,000 trucks were used to travel on average 400 km and approximately 17,000,000 litters fuel were consumed.  In general, it is necessary to manage the harvesting sugar beet and their delivery to the factory, to minimize sugar beet losses during the campaign.
Sugar beet crop in 2007 was reduced significantly in comparison to the 2006 campaign.  The sugar beet growers were decreased by 24% from 86,948 in 2006 to 64,109 in 2007.  In addition, the contract area for growing sugar beet in 2007 reduced by 32% from 213,226 ha to 150,663 hain 2006; and the growing area of national beet crop in 2007 reduced by 29% from 179,209 ha to 139,954 ha in 2006.  The growing area of monogerm varieties reached to the largest record of 130,000 ha (approximately 72% of total area), showing development of growing mechanized sugar beet inIran.  Although, total area of sugar beet reduced in 2007, but the proportion of growing monogerm sugar beet was around 74% of total beet cultivated area. 
Harvest and delivery of sugar beet in the campaign of 2007 started from early-October with two weeks delay compared to the previous year.  Total sugar beet production in 2007 was 4,245,161 t and in comparison to the 2006 campaign (6,603,383 t) reduced by 36% equal to 2.4 million tons.  Average sugar content in 2007 was the largest ever, reached to 18.35% and comparing to previous year increased by 1.51 units. The reasons of increasing sugar content in 2007 was probably cool weather during the summer and constantly reduction of the national incidence of Rhizomania diseases and also less rainfall during the harvest period and consequently more root dehydration. More increase in the average of sugar content and relatively less increase in the average of raw juice purity in the campaign of 2007 may confirm this reason.
Total national needs of importing sugar inIranis annually between 500 to 600 thousands tons.  Unfortunately, in 2006 around 2.5 million tons sugar imported from abroad by decision of omitting the customs tariff of sugar import.  As a consequence of importing large amount of sugar, national sugar markets were affected badly.  Therefore, tendency of farmers to sign contracts with sugar factories for growing sugar beet in the next year decreased dramatically.  Thus, production of national sugar beet was reduced in 2007, and the proportion of sugar beet within the arable crops maybe affected in the cultivation area.
In conclusion, to rescue the oldest sugar industry ofIranit is necessary to establish a powerful institution with organized and clear policy to manage and apply the following programs:
1. Production of high quality sugar beet and sugar cone as a raw material for sugar industries.
2. Increasing the efficiency of extracting sugar from beet and cane with minimum price.
3. Logical management of sugar imports and exports in order to control the national sugar market.